Halk arasında makat çatlağı olarak bilinen Anal Fistül; makat kanalı içerisinde bulunan dışkının tuvalet esnasında yumuşamasını ve kayganlaşmasını sağlayan salgı bezlerinin bulunduğu alandır. Herhangi bir sebepten tıkanarak enfeksiyon gelişimine açık olması durumunda son derecede ağrılıdır. Vücudumuzdaki kanal şeklindeki bir boşluğu veya içi boş olan organa ait dokuların arasında normalde olmaması gereken bağ oluşumuna Fistül denilir. Uzun süren kabızlık veya ishal sonrasında makat bölgesinde yırtıkların ortaya çıkmasıdır. Herkes hayatının belirli bir döneminde tuvalete çıkma konusunda zorluk yaşamaktadır. Ancak uzun süren bu problem, belirli rahatsızlıklara yol açmaktadır.
Makatın iç tarafındaki bağırsak dokusu ile dış alandaki cilt alanı arasında bulunan kanallara Anal Fistül adı verilmektedir. Kanalların tıkanması ile ortaya çıkan bu enfeksiyon bölgede apse oluşumuna neden olabilir. Bununla birlikte mevcut apse kronikleşerek sağlık açısından sizi riske atar. Anal bölgesi tamamen riskli bölge olmasıyla beraber kirli ve enfeksiyona açıktır.
Her iki cinste de görülmekle beraber kadınlara göre erkeklerde görülme olasılığı daha fazladır. Bu fazlalığın sebebi hormonal değişikliklerden kaynaklanmaktadır.
Makat kanalı içerisinde bulunan tünellerin uzunluğu 2 cm den 7 – 8 cm e kadar çıkabilmektedir.
Tüm bunların yanı sıra herhangi bir nedene bağlı olmadan da makatta çatlaklıklar görülebilmesi mümkündür. Genellikle hastaların çoğunda dışkılama güçlüğü ile ortaya çıkan ve dışkının çok sert bir yapıda olması ile oluşmaktadır. Tuvalet ihtiyacınız geldiğinde ertelerseniz, dışkının kalın bağırsakta kalarak daha çok sertleşmesine neden olursunuz. Sıvı tüketimi yetersiz bir miktarda alınırsa dışkının sert bir yapıda olmasını sağlar. Bunun gibi birçok nedenlere bağlı olarak, olması gerekenden daha fazla çok sert bir yapıya sahip olan dışkı, hassas olan makat derisinin çatlamasına neden olmaktadır.
Makat çatlağı olan hastalar genellikle aynı şikayet ile gelmektedirler. Makat çatlağı belirtilerinin ilk başında tuvalet sonrasında oluşan ağrıdır. Diğer belirti ise makatta oluşan kanamadır. Bu kanama her zaman görülmeyebilir genellikle ikinci plandadır. Belirtilerden oluşan ağrıyı genel olarak hastalarımız bıçakla kesiliyormuş gibi veya cam parçası çıkıyor gibi tarif etmektedirler. Ağrılar genel olarak 5 – 10 dakika sürebildiği gibi 1 – 2 saat de sürebilir. Bu ağrı, şiddetin tamamen kendisiyle alakalıdır.
Belirtileri sıralayacak olursak ;
Bu belirtiler görüldüğü zaman teşhis için mutlaka bir doktora danışılmalıdır. Doğru tanı ve tedavi için doktorun muayenesi oldukça önemlidir. Hastalar genellikle doktora başvurmadan yakınlarından ve çevresinden duyduğu ilaçları kullanarak geçiştirmeye çalışır. Ancak bu durum, sadece hasta için bir zaman kaybı meydana getirmektedir. Bu nedenle hastaların bir an önce hastalıklarını önemseyip, rahatsızlıklarını göz önünde bulundurarak doktora başvurması önerilir.
Anal Fistül hastalığının teşhisi için bir çok çeşitli aşamalar bulunmaktadır. Yukarıda belirttiğimiz üzere bir ve bir çok benzer şikayeti olan hastalarımız ilk olarak bir muayeneden geçer. Makat girişi dışındaki dış ağız araştırılır, dış ağız görüldükten sonra el ile muayene (Rektal Tuşe) yapılarak fistülün makat duvarında oluşturduğu kabarıklık hattının ele gelmesi ile muayene gerçekleşir. Ancak fistül hattının her yönüyle ortaya konulabilmesi ve çıkabilmesi için görüntüleme MR tercih edilmelidir. Tedavide ilacın yeri yoktur. Anal fistülün tedavisi mutlak cerrahidir. 40 – 50 yaş üzerindeki hastalar için, hastalarda bulunan diğer hastalıkları elemek için kolonoskopi tetkiklerinin yapılması gereklidir.
Doktor yapılan bu muayene işlemleri ile bölgede apse varlığını, fistül hattının uzunluğunu, makat kasları ile olan ilişkisini tespit eder. Tanı açısından oldukça önemlidir.
Makat çatlağının tedavisi mutlaka cerrahi bir yöntemdir. Cerrahi yöntem anal fistülün bulunduğu bölgeye göre uygulama belirlenmektedir. Uygulanacak olan yöntem ile görüntülenen haritalanma, uygulanacak olan cerrahi yönteme göre şekillendirilir. Bu konulan teşhislere göre yapılacak olan amaç dışkıyı yumuşatmak ve düzenli hale getirmektir. Tedavide ana temel hastanın dışkı – gaz kontrolünü kaybetmeksizin gelen kötü akıntının kesilmesi ve yaranın kapatılmasıdır. Tedavi apse veya oluşan enfeksiyon kapsamında, apsenin boşaltılması enfeksiyon geriledikten sonra kesin olarak cerrahi yöntem başlatılmaktadır. Genel veya lokal anestezi altında uygulanabilen bu ameliyat makat çatlağı tedavi edilirken hastaların 48 saat gibi bir süre zarfında normal hayatlarına dönebilmesi mümkündür. Tedavi edilemeyen Anal Fistül bir süre sonra kronikleşebilir. Anal Fistül ameliyatı yaklaşık olarak 20 – 30 dakika sürmektedir. Makatta 2 cm bir açıklık ile bağırsağın çatlağa neden olan kısmı yaklaşık 15 mm kesilir ve yaranın açıklığına göre dikiş atılır veya atılmaz. Ameliyattan sonraki süreçte yara yerinde, apse ve fistül gelişebilir. Ameliyatta büyük tuvaleti tutmaya yarayan kaslar geçici bir dönem olarak zedelenebilir, hafif gaz ve dışkı kaçırma söz konusu olabilir. Ancak oluşan bu problemler zamanla gelişip düzelmektedir.
Makat çatlağı ameliyatını olmaması gereken hastalar, ameliyat olduğu zaman yani cerrahi bir işlem uygulandığı zaman yaşanacak olan riskler artmaktadır. Bunun başında ameliyattan sonra gaz kaçırma ve kontrolsüz dışkı görülmektedir.
Ameliyat gerektiren durumlar şu şekildedir :
Bu hastalık kişinin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Yaşam kalitesini düşüren makat çatlaklığı ; kişide sürekli olarak tuvalete gitmek, tuvalette geçiren süreyi uzatmak gibi olumsuz yollara sebep açmaktadır.
Şiddetli ağrı ve kanamaya yol açtığından dolayı, kişinin gündelik yaşantısını psikolojik olarak etkilemektedir. Ameliyat olmak istemeyen hastalar içinde kişi tuvaletten kaçındığı için az yiyecek tüketir ve bu da hastanın kilo kaybına neden olmaktadır.
Böyle bir durum kesinlikle söz konusu değildir. Makatta oluşan çatlaklık çok basit olarak görünse de kendiliğinden iyileşme göstermez. Süre uzadıkça oluşan çatlaklık daha da derinleşir. Derinleşen çatlaklık da enfeksiyon riskini artırır. Tedavi olunmadığı takdirde makatta oluşan çatlaklık, hasta için içinde çıkılmaz bir hale girer.
Makatta oluşan çatlaklık ile kanser riskinin oluşması mümkün değildir. Çatlağın kanserleşme riski yoktur. Bunun sebebi ise Anal Fistül ve Kanser arasındaki ilişkinin sadece yerleşim olarak birbirine benzemesidir.
Öncelikle su tüketiminin arttırılması makat çatlağı riskini azaltır. Sindirim sisteminin düzenli bir şekilde çalışmasını sağlan zeytinyağı bir çok derde devadır. Bir diğer tüketilmesi gereken besin ise yeşil yapraklı sebzelerdir. Bağırsak hareketlenmesine yardımcı olduğundan oldukça önemlidir. Dışkılamayı geciktirmeyin ve özellikle anal bölgesinin temizliği ihmal edilmemelidir ve sıcak su duş uygulaması gerçekleştirin, makat ağzına günde en az 3 kez sıcak su uygulaması yapılmalıdır.
Kabızlık kadar önemli olmasa da bazı gıdaların tüketimini azaltmak makat çatlağı için tam yerinde olacaktır. Bu besinleri sıralayacak olursak; Kırmızı Biber, Turşu, sınırlı sayıda Çay ve Kahve, Alkol, Fast Food yiyecekler ve acı içeren besinlerin az tüketilmesine veya hiç tüketilmemesine özen gösterilmelidir.
Makat Çatlağı için en çok tercih edilen yöntem oturma banyosudur. Oturma banyosu olarak bahsedilen yöntem, ilk olarak bir leğen veya küvetin içerisine sıcak su doldurularak gerçekleşir. Hasta sıcak su içerisinde 10 – 15 dakika kalır ve makat bölgesindeki kaslar gevşer. Hastanın sıcak su banyosunu her gün yapması sağlık açısından büyük önem taşır.
